عید غدیر، عید الله اکبر و عید آل محمد و ارزشمندترین و والاترین عیداسلامی‏است. هیچ روزی در طول سال، فرخنده ‏تر و مبارک‏ تر از این روز مقدس نزد شیعیان اهل‏ بیت نیست. امام صادق سلام الله ‏علیه می‏فرماید:

«ان یوم غدیر خم بین الفطر و الاضحی و الجمعه کالقمر بین الکواکب...»؛ روزعید غدیر خم در میان سه عید فطر و قربان و جمعه، مانند درخشندگی ماه در میان ‏ستارگان است. چه تعبیر ظریفی امام دارد که عید غدیر را تشبیه به ماه کرده است و دیگر اعیاد را به ستاره؛ زیرا در این روز بزرگ بود که خداوند اعلام کرد: امروز دین را بر شما تکمیل کردم و نعمتم را بر شما به اتمام رساندم «الیوم اکملت‏ لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا»؛ نعمت ‏بزرگ اسلام که از هر نعمتی ارزنده ‏تر و گرانبهاتر است، کامل نمی‏شود و محقق نمی‏گردد جز با ولایت علی‏علیه السلام « و ما نودی بشی‏ء مثل ما نودی بالولایه‏».

محب الدین طبری از علمای بزرگ اهل سنت نقل می‏کند که رسول خدا صلوات الله علیه فرمود: «اذا جمع الله الاولین و الاخرین یوم القیامة و نصب الصراط علی جسر جهنم، لم ‏یجزها احد الا من کانت له براء ة بولایة علی بن ابی طالب‏»؛ در روز قیامت که خداوند تمام مردم را جمع می‏کند و صراط بر پل دوزخ زده می‏شود، هیچ کس از آن نمی‏گذرد جز کسی که با ولایت علی ابن ابی‏طالب، گذرنامه بی‏زاری و برائت از جهنم را داشته باشد.

ولایت علی علیه السلام همان دین حنیف است که فرمود: « فاقم وجهک للدین حنیفا فطرت الله التی فطر الناس علیها»؛ پس ای پیامبر(همراه با پیروانت) به سوی آیین پاک اسلام روی ‏آور که فطرت الهی‏ است و مردم بر آن مفطور شده‏اند.

و ولایت علی همان طریقه و روش صحیح زندگی است که اگر مردم آن روش را برگزینند، خداوند در روز رستاخیز، از آب گوارای حوض کوثر به دست علی علیه السلام ‏سیرابشان می‏گرداند. « و ان لو استقاموا علی الطریقة لاسقیناهم ماء غدقا»؛ و ولایت همان نعمتی است که حتما از آن سؤال می‏شود که با آن چگونه رفتار کردید« ثم لتسالن یومئذ عن النعیم‏».

آلوسی، مفسر بزرگ اهل سنت در تفسیر کبیر روح المعانی پس از ذکر آیه شریفه‏« وقفوهم انهم مسئولون‏»؛ و آنان را متوقف کنید و ایست ‏بدهید که مسئولیت دارند و باید پاسخگو باشند، در ذیل تفسیر این آیه، اقوال گوناگونی را نقل می‏کند و سپس‏ نتیجه می‏گیرد و می‏گوید:

« سزاوارترین و صحیح ترین سخن این است که در آن روز از عقاید و اعمال انسان ‏سؤال می‏شود و از همه مهم‏ تر و عظیم‏تر، قطعا ولایت علی کرم الله وجهه است‏».

و در این روز بزرگ که یادآور نصب و تعیین امیرالمؤمنین به دست مبارک رسول‏ اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و به امر پروردگارش است، باید این فطرت الهی ‏را در دل‏ها زنده کرد و پرده‏های ظلمت و جهالت و تارهای نادانی و غفلت ‏را از دیدگان غافلان برداشت تا بر طریقه حق پایدار گردند و به صراط مستقیم الهی روی‏ آورند و دینشان کامل شود.

از امام صادق علیه السلام می‏پرسد: مولای من! آیا به من دستور می‏دهی که ‏این روز را روزه بداریم؟

حضرت پاسخ می‏دهد: « ای والله ای والله انه الیوم الذی نجی فیه ابراهیم ‏من النار فصام لله شکرا لله عزوجل ذلک الیوم، و انه الیوم الذی اقام رسول الله‏ امیرالمؤمنین علما و ابان فضله و وصیته، فصام ذلک الیوم، و ذلک یوم صیام و قیام و اطعام الطعام و صلة الاخوان و فیه مرضاة الرحمن و مرغمة الشیطان‏»؛ آری، به خدا قسم آری، به خدا قسم! این همان روزی است که خداوند، حضرت ‏ابراهیم را از آتش رها ساخت، پس او به شکرانه این لطف الهی، این روز را روزه ‏گرفت. و همانا این روز، روزی است که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم امیرالمؤمنین علیه السلام را بر مردم نصب کرد و بزرگواری و فضلش را نمایان ساخت و او را وصی و جانشین خود قرار داد، پس او هم در این روز، روزه ‏گرفت و این روز، روز روزه گرفتن و دعا کردن و مسلمانان را اطعام نمودن و به ‏دیدار برادران دینی رفتن است و در این روز، رضایت‏ خدای رحمان به دست می‏آید و بینی شیطان به خاک مالیده می‏شود (مایوس می‏گردد).

امام صادق علیه السلام اعمال این روز مهم را در چهار مورد خلاصه می‏کند:

 

1- صیام :

در برخی روایات وارد شده که روزه این روز برابر است‏ با صد بار حج ‏و صد بار عمره. و در روایت دیگری، کفاره شصت ‏سال گناه است. پس حتما برادران و خواهران به این فضیلت‏ بسیار مهم توجه کنند و حتما آن را روزه بدارند.

 

2- قیام:

اصطلاحا قیام بر عبادت و زنده نگه داشتن این یوم الله با مناجات و دعا و استغفار، اطلاق می‏شود ولی ممکن است قیام کنایه از استقامت و پایداری در راه حق و قیام در برابر دشمنان اسلام و مسلمین و مبارزه با طاغوت‏ها و ستم‏ پیشگان‏ باشد.

بهر حال خود قیام علیه باطل و جهاد در راه خدا، نیز یک عبادت بزرگ است ‏بلکه ‏از اهم فرائض و واجبات است.

 

3- اطعام الطعام:

مهمانی کردن و اطعام نمودن برادران با ایمان از ویژگی‏های‏ تمام اعیاد به ویژه این عید بزرگ است که بر آن تاکید شده است. و قطعا خرسند نمودن مؤمنین، از برترین عباداتی است که رضایت پروردگار را به دنبال دارد.

 

4- صلة الاخوان:

احسان و نیکی به برادران مؤمن و دید و بازدید و زیارت آنان‏ پیوسته از اعمال بسیار پسندیده و نیکو است ولی در این روز، تاکید بر آن شده‏ است. در روایت دارد که هر وقت ‏با برادر مومنی دیدار کردید، برای تهنیت‏ به او بگویید:

«الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمؤمنین و الائمه علیهم السلام ‏»؛ سپاس و حمد خدای را که ما را جزء تمسک ‏جویان به ولایت امیرمومنان و دیگر امامان که درود خدای رحمان بر آنان باد، قرار داد.

فرا رسیدن این عید بزرگ اسلامی را به مقام شامخ ولی الله الاعظم ارواحنا لتراب مقدمه الفداء و عموم‏ مسلمانان و شیعیان و پیروان امامان، تبریک و تهنیت عرض نموده، از خدای بزرگ‏ خواهانیم ما را جزء شیعیان و ولایت ‏پذیران واقعی قرار دهد.

از آن زمان که کودکی نو پا بودم، به یاد دارم هر گاه که می خواستم برخیزم ، به من آموخته بودند «یا علی» بگویم ، هر گاه می خواستم باری را بلند نمایم «یا علی» می گفتم، ام ا«یا علی» چه بود ؟ و «علی» که بود ؟ نمی‌دانستم.

امروز هم که بزرگ شده و مطالعاتی در سیره و سرگذشت آن حضرت داشته‌ام ، باز هم باید اقرار کنم که چیزی نمی‌دانم و درک جلوه های شخصیت ابر مردی که ماوراء شخص وی، حتی برای اصحابش ناشناخته بود و هست؛ برای فردی چون من، ناممکن است مگر نمی از یمی.

مولوی بلخی با آن اندیشه عمیق و روح بلند درباره حضرت علی علیه السلام می‌گوید:

در شجاعت شیر ربانیستی                                         در مروت خود که داند کیستی؟

و ابوعلی سینا، متفکر و فیلسوف شرق نیز در مقام تشبیه او چنین می‌گوید:

[علی علیه السلام نسبت به اصحاب، مانند «معقول» بود نسبت به «محسوس»] و نیز می‌گوید: «علی علیه السلام در میان یاران رسول خدا صلی الله علیه و آله مانند عقول قاهره نسبت به اجسام مادیه بود.»

به راستی کدام بُعد از ابعاد وجود علی علیه السلام را می توان بررسی کرد ؟ شجاعت، عدالت، سخاوت، ایثار، گذشت، علم، آگاهی و معرفت ، زهد و تقوا و ... کدام یک؟

علی علیه السلام، شخصیتی است دارای ابعاد مختلف و جامع صفات اضداد؛ حضرت فرمانروایی است پر قدرت و صلابت و در عین حال بردبار، در میدان جنگ دلاوری کم نظیر، در محراب عبادت عابدی گریان، با دشمنان قاطع، در برابر یتیمان و بیوه زنان مهربان و رقیق القلب، سخاوتمندی بی مانند، در عین حال ساده پوشی کارگر و کشاورز، حکیمی دانا، قاضی دادگر ، بی گذشت و دقیق النظر بود.

به راستی شناخت کامل از این دریای ناپیدا کرانه فضیلت ، تقوا و دانش، برای کسی امکان ندارد، مگر خدایی که خالق اوست و حضرت خاتم النبیین صلی الله علیه و آله که معلم و مربی اوست و اولاد مطهرش که پرورش یافتگان مکتب او هستند؛ تنها ایشان هستند که مقام و رتبت او را، چنان که هست، در می یابند و دیگران را راهی به شناخت شخصیت والای او نیست.

امیرالمؤمنین دریایی است از خصایص عالی بشری و جامع صفات ممتاز یک انسان برتر، و به حقیقت انسانی کامل. ایشان در این صفات، تا آنجا پیش رفته که حتی دشمنانش نیز زبان به تمجید او گشوده‌اند.

آورده‌اند: روزی محقن بن ابی محقن که از حضرت علی علیه السلام روی برگردانده و به سوی معاویه رفته بود، برای شادمان ساختن معاویه گفت: « من از نزد بی زبان ترین مردم به نزد تو آمدم!» این چاپلوسی چنان مشمئز کننده و بی جا بود که معاویه گفت: " وای بر تو! علی بی زبان ترین افراد است؟! قریش پیش از علی از فصاحت آگاهی نداشت، علی به قریش درس فصاحت آموخت!"(1)

"طه حسین" نیز درباره امام چنین می گوید: " من پس از وحی و سخن خدا، سخنی پر جلال تر و شیواتر از سخن ایشان ندیده و نمی شناسم." (2)

ایستادگی حضرت در برابر ناکثین، قاسطین، مارقین و آنان که می‌خواستند اسلام را از مسیر اصلی‌اش منحرف ساخته، به وادی انحراف، امتیازات طبقاتی و سنن جاهلی بکشانند، حقیقتی است روشن.

حلم و صبر و سکوتش، در مدت بیست سال و اندی، به خاطر مصالح کلی اسلام و مسلمین، در حالی که "خار در چشم و استخوان در گلو" داشت، حقیقتی است دردناک و شگفت انگیز که تاریخ هرگز فراموش نخواهد کرد.

علی علیه السلام در آن گردبادهای اغراض و جهالت و در طوفان‌های کینه توزی از مطامع دنیوی، ناشناخته بود و سخنان آتشین و مواعظ از دل برخاسته اش در دل های قسوت گرفته و سنگین، کمتر اثری نداشت تا جایی که امام سر به بیابان می‌نهاد و درد دل را تنها با خواص اصحابش در میان می‌گذاشت یا در سکوت عمیق چاه درد تنهایی را باز می‌گفت.

علی علیه السلام که چشمه‌های حکمت و دانش از ستیغ کوهساران شخصیت والایش ریزان بود و قادر بود سعادت دو جهان را برای همگان به ارمغان آورد؛ او که به راه های آسمان از راه های زمین آشناتر بود، او که از شمیم روح پرور وحی محمدی صلی الله علیه و آله بهره مند شده و از کودکی در آغوش پر مهر نبوت پرورش یافته بود؛ او که عادل ترین داوران و شجاع ترین دلاوران، امیرمؤمنان و پناهگاه ستم رسیدگان و دردمندان بود؛ همچنان ناشناخته ماند و جز تنی چند از یاران وفادارش، دیگران به ارزش وجودی او پی نبردند و یا نخواستند پی ببرند...